زعفران، همه پسند، پردرآمد و اشتغالزا

طلای سرخ یا همان زعفران از دیرباز محصول به نام خراسان به شمار می رفته و سهم عمده تامین بازارهای جهانی از این منطقه بوده است.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید: بیش از ۶۰ هزار هکتار زمین در خراسان رضوی زیر کشت زعفران است و به طور میانگین بیش از ۲۰۰ تن محصول از این زمین ها برداشت می شود که این میزان، بیشترین میزان تولید ایران و جهان را به خود اختصاص داده است .
خراسان رضوی چه از نظر سطح کشت و چه از نظر تولیدِ حدود سه و نیم کیلوگرم زعفران خشک در هر هکتار در جایگاه نخست کشور است.
آقای قدسی می افزاید: پارسال در کل جهان بیش از ۳۳۰ تن زعفران تولید شد که حدود ۳۱۰ تن آن مربوط به ایران و از این مقدار بیش از۲۴۰ تن تولید خراسان رضوی بود.
وی شهرستان های پیشرو در تولید زعفران خراسان رضوی را تربت حیدریه، زاوه، کاشمر، رشتخوار، گناباد، فیض آباد و بجستان بیان می کند و می افزاید: بیش از ۸۰ درصد زعفران خراسان رضوی به بیش از ۵۰ کشور دنیا صادر می شود .
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اضافه می کند: براساس آمار گمرکات این استان، در نیمه نخست امسال صادرات بیش از ۴۱ هزار کیلوگرم زعفران حدود ۶۱ میلیون دلار ارزآوری داشته است.
آقای قدسی می افزاید: برای کشت ‌وکار به ‌ویژه برای کشاورزان محصولی بهتر از زعفران وجود ندارد زیرا با مصرف آب کم، ۱۵ روزه جمع آوری می‌شود، قیمت بالایی دارد و کشاورزان پیش از جمع‌آوری می‌توانند مبلغ را از خریدار دریافت کنند در حالی که کشت دیگر محصولات کشاورزی چنین مزیتی ندارد.
رئیس اتاق بازرگانی ایران در حاشیه سومین همایش ملی دستاوردهای علمی و پژوهشی زعفران در خراسان رضوی گفت: زعفران کالایی بی بدیل است و تاثیر بسیار زیادی در وضع اقتصادی، معیشت و شرایط زندگی روستاییان دارد .
آقای شافعی می افزاید: زعفران یکی از مبناهای حرکت توسعه روستایی به ویژه در ۲ استان خراسان رضوی و جنوبی است و تعداد زیادی از بهره برداران و تولیدکنندگان این محصول از مناطق روستایی و توسعه نیافته هستند و در بسیاری از مناطق تنها امید معیشت مردم به این محصول است.
آقای طهماسبی معاون باغبانی وزارت جهاد کشاورزی هم در حاشیه همین همایش گفت: زعفران محصولی با مصرف کم، اشتغالزایی بالا و به طور عمده متکی بر صادرات است و در هر هکتار آن برای ۲۱۸ نفر و در شرایط مطلوب تر برای ۲۸۰ نفر اشتغال ایجاد می کند.
نماینده مردم تربت حیدریه، زاوه و مه ولات در مجلس شورای اسلامی می گوید: توجه به کشت زعفران در کشور افزون بر رشد اقتصادی به رفع مشکل بیکاری نیز منجر می‌شود و این محصول چه از نظر ارزآوری و چه به لحاظ ایجاد اشتغال یک کالای راهبردی به شمار می رود .
آقای خسروی می افزاید: زعفران در خراسان رضوی تاکنون هزار شغل ایجاد کرده و عامل اشتغال بیش از ۲۰ هزار خانوار در شهرستان‌های تربت حیدریه، زاوه و مه ولات است.
وی اضافه می کند: ۹۰ درصد معیشت روستائیان در تربت حیدریه از زعفران تامین می شود از این رو باید به این موضوع با دید علمی نگریست و امکان ایجاد اشتغال بیشتر را در جامعه فراهم کرد.
نماینده مردم تربت حیدریه، زاوه و مه ولات در مجلس شورای اسلامی می گوید: اگر کشاورز حمایت نشود ۳۰ درصد جمعیت روستایی که زمانی ۷۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می داد، همچنان کاهش می یابد و آنگاه شاهد افزایش حاشیه نشینی شهری خواهیم بود.
اما جولان دلالان بازار زعفران از عمده مشکلات داخلی این محصول و به نوعی بیانگر حمایت نشدن کشاورزان در فرآیند تولید تا فروش است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی می گوید: اکنون دلالان تعیین کننده وضع فروش زعفران در بازار هستند افزون بر این که پاسخگوی هیچکس نیستند و به علت نپرداختن هزینه‌های مالی و بیمه هیچ نظارتی بر آنان نیست و از این راه به درآمدهای زیادی دست پیدا کرده اند.
آقای میری می افزاید: تولیدو فروش باید قانونمند و رعایت استاندارد اجباری شود تا شاهد حذف تاثیر پررنگ دلالان بر بازار زعفران باشیم چرا که اکنون در بازارهای معروف زعفران مشهد در برابر هر ۱۰۰ واحد تجاری مجوز دار، ۱۵۰ دلال حضور دارد.
وی به نوسانات قیمت در بازار زعفران به عنوان یکی دیگر از مهمترین مشکلات این حوزه اشاره می کند و می افزاید: با توجه به نبود تعادل قیمت در بازار نمی‌توان حتی برای فروش این محصول در روز آینده برنامه‌ریزی کرد.
این مسئول ادامه می دهد:‌ زعفران به طور معمول از کشاورزان بین ۳ تا ۴ میلیون تومان خریداری می شود اما قیمت هر کیلو زعفران ایرانی برای صادرات بین هزار و ۲۰۰ تا ۱۷۰۰ دلار است که به جرات می‌توان گفت ، برای تجار ایرانی این محصول دو تا ۳ درصد سود دارد.
آقای میری با اشاره به اینکه بخشی از زعفران ایران به صورت غیرقانونی صادر می شود، می گوید : زعفران کالای حجیم و جاگیری نیست و ‌قاچاق آن از راه و روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد، به راحتی می‌توان آن را در لابلای بارهای یک کامیون جاسازی کرد افزون بر این که برخی از مسافران نیز زعفران را درون لباس‌های خود جاسازی و از مرز خارج می کنند.
معاون باغبانی وزارت جهاد کشاورزی هم از دو مشکل بازار خارجی زعفران می گوید.
آقای طهماسبی ثبت نکردن ژنتیکی زعفران و برند ملی این محصول را از نگرانی های جدی در این زمینه بیان و اضافه می کند: پیگیریها در دو سال گذشته به نتیجه نرسیده و برند افغانستان در جهان از ما جلو افتاده است پس باید مشکل تقاضا و معرفی آن در بازار جهانی را همپای توسعه پیگیری کنیم.
نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس هم می گوید: در حالی که ایران در سال حدود ۲۵۰ تن زعفران تولیدی دارد، کشوری مثل اسپانیا سالانه حدود ۵ تن زعفران تولید و حدود ۱۰۰ تن به بازارهای دنیا صادر می کند.
آقای خسروی سهل آبادی می افزاید: این نشان دهنده اهتمام ضعیف ایران در حوزه حمایت از زعفران و فرآوری این محصول با وجود ظرفیتهای بالا توسعه نیافته است.
وی اضافه می کند: ورود بعضی کشورها چون افغانستان و چین در عرصه تولید زعفران تهدیدی بزرگ برای اعتبار بین المللیِ زعفران ایران به عنوان با کیفیت ترین زعفران جهان است و اگر زعفران ایران با تولیدات افغانستان و چین مخلوط شود، تهدید بزرگی است که باید با نگاه عمیق و کارشناسی و جامع از این اتفاق پیشگیری شود.
عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس با تاکید بر حمایت از زعفران کاران با هدف ایجاد اشتغال، ارزآوری و استقلال اقتصادی، می گوید: با تدبیر جهادی باید دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، اعتبارات پژوهشی خود را به سمت مراکز صنعتی و تولیدی کشاورزی هدایت کنند تا یافته های تحقیقاتی آنها به توسعه کشاورزی و تولید محصولات راهبردی منجر شود و ایران می تواند صاحب بورس بین المللی زعفران و دارای برند زعفران در بازارهای دنیا باشد.
آقای میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی و دبیر شورای ملی زعفران با اشاره به تدابیر لازم در این زمینه می افزاید: در طرح جامع زعفران همه تدابیر لازم برای مشکلات مختلف این محصول از جمله برنامه‌ریزی برای حضور واسطه‌ها، ایجاد بانک زعفران و کد دار کردن این محصول پیش‌بینی شده اما همچنان در انتظار تخصیص ردیف اعتبار است.
آقای مزروعی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم می گوید : این سازمان ۹۵ طرح برای بهبود زعفران در حال اجرا دارد که در مراحل نخست آن، راههای افزایش تولید زعفران در هر هکتار از ۴ به ۸ کیلوگرم در دست بررسی است اگر چه رقبای جهانی ما اکنون ۱۰ تا ۱۲ کیلو گرم زعفران در هکتار بر داشت می کنند.
پیش از این هم سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) برای بهبود پایداری زعفران در ایران ۲ میلیون دلار اعتبار اختصاص داد.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید: ۸۰ تا ۹۰ درصد این اعتبار مربوط به خراسان رضوی است و یونیدو در این طرح ۴ ساله با عنوان توسعه زنجیره ارزش صنعت زعفران از کشت تا صدور و با هدف فقر زدایی در روستاها و پایداری محصول زعفران، آموزش های لازم ارائه می دهد.
آقای قدسی ادامه می دهد: اجرای این طرح در همکاری با بانک کشاورزی ایران اواخر پارسال با ۱۷ ناظر در خراسان رضوی و ۳ ناظر در خراسان جنوبی برای افزایش بازده و پایداری تولید آغاز شده است.
ایران نخستین تامین کننده زعفران و دارنده مقام نخست در تولید و تجارت این محصول در جهان و خراسان رضوی تامین کننده ۹۰ درصد زعفران ایران است .