وبگاه شخصی دکتر خسروی سهل آبادی وبگاه شخصی دکتر خسروی سهل آبادی
جایگاه اصل هشتم قانون اساسی (قسمت سوم)
چرا این فریضه بزرگ الهی مغفول و محجور است؟
موانع اجرائی و دلائل ناکامی های عملی در این خصوص چیست؟
«آیات قرآن در باب امر به معروف و نهی از منکر»:
در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که به گونه ای دلالت بر وجوب امر به معروف و نهی از منکر و حرمت ترک آن دارد. مهمترین منبع فقهی اسلام، آیات قرآن کریم است و قرآن، تنها کتاب آسمانی است که از تحریف مصون مانده است.
با دقت در آیات قرآن کریم که مربوط به فریضه امر به معروف و نهی از منکر است این حقیقت روشن می شود که اهمیت این دو قانون الهی از همه فرائض و واجبات بیشتر است. آیات زیادی در قرآن کریم در مورد این قانون حیات بخش اسلام است که بعنوان نمونه ۶ آیه یادآوری می شود.
آیه اول: «مردان و زنان با ایمان، برخی از آنها سرپرست و یاور برخی دیگرند، امر به معروف و نهی از منکر می کنند و نماز برپا می دارند و خدا و رسولش را اطاعت می نمایند، خداوند به زودی آنها را مورد مرحمت خویش قرار می دهد چرا که او توانا و حکیم است.»
با توجه به اینکه امر به معروف و نهی از منکر از صفات اهل ایمان شمرده شده و در کنار اقامه نماز و پرداخت زکات آمده است بعضی از فقها اعتقاد به وجوب عینی امر به معروف و نهی از منکر دارند چرا که خداوند آنها را از صفات همه مؤمنین قرار داده و مختص گروهی خاص نمی باشد و گروهی از فقها از جمله حضرت امام خمینی (ره) اعتقاد به واجب کفایی دارند.
آیه دوم: «شما بهترین امتی هستید که از درون تاریخ، بیرون آمدید، چرا که امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید و اگر اهل کتاب به چنین آیین درخشانی ایمان آورند، به سود آنهاست ولی تنها عده کمی از آنها با ایمانند و اکثر آنها فاسقند.»
در این آیه، خداوند تمام مسلمانان را مورد خطاب قرار داده که شما بهترین امت هستید و شرط آن این است که امر به معروف و نهی از منکر کنید و اهل ایمان به خداوند باشید.
با تحلیلی که در این آیه از آمرین به معروف و ناهیان از منکر شده است مبنی بر اینکه شما بهترین امت هستید؛ بیانگر این است که این فریضه الهی، و از امور واجب بوده و ترک آن حرام است.
آیه سوم: «باید از میان شما جمعی دعوت به نیکی کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند و آنان، رستگارانند.»
اکثر مفسرین «من» را تبعیضیه دانسته و آن را دلیل بر کفائی بودن وجوب امر به معروف و نهی از منکر قرار داده اند. و برخی «من» را بیانیه دانسته و دلالت از آیه را وجوب عینی امر به معروف دانسته اند. این آیه با توجه به کلمه «من» معنای «از» حکایت از تبعیض می کند که در این صورت از آیه چنین استفاده می شود که این دو فریضه بر بعضی امت واجب است نه بر همه آنها.
آیه چهارم: «ای کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و پایان همه کارها از آن خدا است.»
ثمره حکومت صالحان، برپایی نماز، پرداخت زکات، امر به معروف و نهی از منکر است. این امر مظهر پیوند بین خداوند و بندگان و ضامن اجرای همه احکام الهی است.
«این آیه بر وجوب امر به معروف و نهی از منکر دلالت دارد.»
آیه پنجم و ششم: «همه اهل کتاب، یکسان نیستند، طائفه ای از آنها در دل شب قیام می کنند و به تلاوت آیات خدا و سجده برای او مشغولند، به خدا و روز قیامت اعتقاد دارند، امر به معروف و نهی از منکر می کنند، و در انجام کارهای نیک، پیشی می گیرند و آنها از صالحانند.»
با توجه به اینکه اکثر یهودیان امر به منکر و صدعن سبیل ا… می کردند قرآن ویژگی همیشگی مؤمنین را امر به معروف و نهی از منکر می شمرد و طبعاً این کار که عامل مهم امتیاز اهل ایمان است امری واجب و لازم خواهد بود.
نتیجه و نظریه:
تمامی آیات قرآن مصداق هدایت و راهنمایی و اوامر و نواهی پروردگار متعال است. مفسرین و فقها آیات زیادی را به عنوان مبنای فقهی امر به معروف و نهی از منکر استدلال کرده اند. صاحب تحریر الوسیله در ابتدای کتاب امر به معروف و نهی از منکر به دو آیه مهم و محوری مبنای فقهی این فریضه الهی استدلال کرده و می فرمایند: «امر به معروف و نهی از منکر جزء بالاترین و شریف ترین فرائض الهی اسلام است که سایر فرائض به وسیله آن اقامه می شود. وجوب آن دو از ضروریات دین است./ح
